Acta (simulata) Martyrum Larinatium


S. SALVETTI

Santi Martiri Larinesi

(1906)

particolare

About

   er dare maggior concretezza al nostro discorso, cerchiamo di ricostruire quale potrebbe essere stato l’epilogo della vicenda umana dei Santi Martiri Larinesi, ricorrendo a una certa dose di documentata immaginazione, avvertendo comunque che nessuna parvenza di verità storica è ricercata nelle righe che seguono. Ciò nonostante, possiamo pensare che lo stenografo, interpolato dal redattore dei simulati acta, abbia riportato le ultime fasi del processo più o meno in questi termini:  
 

Altera die, id est Idibus Maii, Luceria in tribunali inpositis Primiano diacono, fratribus Firmiano et Casto cathecumenis[1] et ceteris[2] super catastam, Ulpius Alenus corrector dixit: «Iusserunt vos sacratissimi imperatores cerimoniari[3]. Facite sacrum pro salutem suorum[4]». Primianus diaconus dixit: «Non facio[5]. Christianus sum». Alenus dixit: «Consule tibi»[6]. Primianus dixit: «Fac quod tibi præceptum est; in re tam iniusta nulla est consultatio»[7]. Ulpius Alenus Firmiano dixit: «Sacrifica diis»[8]. Firmianus respondit: «Numquam sacrificavi nec sacrifico nisi uni et vero Deo et domino nostro Iesu Christo filio eius»[9]. Ulpius Alenus Casto dixit: «Teneræ adolescentiæ tuæ miserere.[10] Immola domino soli[11]». Castus respondit:  «Non immolo[12]: non enim talia sacrificia desiderat Deus[13]. Nec enim didici[14]». Alenus corrector dixit: «Quid desideratis?»[15]. Primianus respondit: «Temeritate tua utere, fac quod tibi iussum est»[16]. Firmianus respondit: «Fac quod vis. Christianus sum»[17]. Castus respondit: «Fac quod iussum est. Hoc a me non exspectes[18]; caput mihi præcide[19]». Alenus dixit notario: «Sterne nomina eorum»[20]. Ulpius Alenus corrector perfectissimus vir locutus cum consilio dixit: «Diu sacrilega mente vixistis, et nefariæ vobis conspirationis homines adgregastis, et inimicos vos diis romanis et sacris legibus constituistis, nec vos pii et sacratissimi principes Diocletianus et Maximianus et nobilissimi cæsares Constantius et Galerius ad sectam cerimoniarum suarum revocare potuerunt. Et ideo, cum sis nequissimorum criminum auctores et signiferi deprehensi, eritis ipsi documento his quos sceleribus vestris vobiscum adgregastis: sanguine vestro sancietur disciplina»[21]. Et decretum ex tabella recitavit: «Primianum, Firmianum, Castum et ceteros ritu christiano se vivere confessos, quoniam oblata sibi facultate ad Romanorum morem redeundi obstinanter perseveraverunt, gladio animadverti placet»[22]. Primianus dixit: «Deo gratias»[23]. Fratres sui Firmianus et Castus dixerunt: «Deo gratias agimus»[24]. Et omnes alii dixerunt: «Hodie martyres in cælis sumus: Deo gratias»[25]. Ulpius Alenus corrector per præconem dici iussit: «Primianum, Firmianum, Castum et ceteros duci iussi»[26]. Cumque pervenissent ad locum, ubi iugulandi erant, extendit manus suas Primianus ad septentrionem ubi Garganus et exclamavit dicens[27]: «Fratres dilectissimi, quantacumque potestis virtute avida cupiditate properate ut Dominum vobis videre contingat, et talem etiam vobis coronam tribuat[28]. Quicumque Deum quæritis, vigilate ad corda vestra, quia adversarius noster sicut leo rugiens circuit quærens quem transforet»[29]. Hæc cum dixisset, carnifices iussa iudicis exsequentes, infatigabiles martyrum spiritus ferro cæsis cervicibus effugarunt[30]. Paulo post autem corpora eorum inde sublata sunt in urbem Larinum et sepulta in areas Tertullæ matronæ, quæ sunt in via quæ ducit ad urbem Teanum Apulorum iuxta Portam Sipontinam, cum voto et triumpho magno[31]. Et ita omnes simul martyrio coronati sunt, et regnant cum Patre et Filio et Spiritu Sancto per omnia sæcula sæculorum. Amen[32].



[1] [Il giorno dopo, cioè il 15 maggio, in Lucera, tradotti nel tribunale, sul palco degli imputati, il diacono Primiano e i catecumeni Firmiano e Casto e gli altri]. In questa simulazione si immagina che Primiano e i suoi “fratelli” abbiano rivestito questi ruoli, cosa che per mio conto non appare molto dissimile dal vero.

[2] Qui per brevità omettiamo altri nomi, che sicuramente ci saranno stati, anche se magari giudicati in tempi diversi. Risulta ben chiaro che mai un magistrato romano avrebbe omesso di elencare tutti i nomi di condannati a pena capitale; tuttavia questa formulazione trova riscontri nella letteratura martiriale.

[3] Cfr. Acta Cypriani (recensio altera) 3²,2 [I santissimi imperatori ti hanno ordinato di compiere i sacri riti].

[4] Cfr. Passio Perpetuæ et Felicitatis 6,3 [Fa’ il sacrificio per la loro salute].

[5] Ibid., 6,4; Acta Cypriani (recensio altera) 3²,3 [Non lo faccio].

[6] Acta Cypriani (recensio altera) 3²,3 [Bada a te].

[7] Ibid. 3²,3 [Fa’ quel che ti è stato ordinato; in una faccenda tanto ingiusta, non c’è bisogno di alcuna riflessione].

[8] Acta Phileæ (textus latinus) 1,6-7 [Sacrifica agli dei].

[9] Passio Crispinæ 1,3 [Mai ho sacrificato né sacrifico, se non all’unico e vero Dio e Signore nostro Gesù Cristo].

[10] Passio Irenæi 3,2 [Abbi pietà della tua delicata adolescenza].

[11] Acta Phileæ (textus latinus) 1,16 [Sacrifica all’unico Signore].

[12] Ibid. 1,17; 2,9; 5,44 [Non sacrifico].

[13] Ibid. 1,17s [Infatti tali sacrifici Iddio non li desidera].

[14] Ibid. 2,9 [Non ho appreso a farlo].

[15] Cfr. ibid. 5,10 [Che cosa desiderate?].

[16] Ibid. 5, 11s [Fa’ uso della tua severità: fa’ ciò che ti è stato comandato].

[17] Martyrium Eupli B, 24 [Fai quel che vuoi. Sono cristiano].

[18] Passio Irenæi 4,2 [Fa’ ciò che è stato ordinato. Che non ti attenda questo da me].

[19] Acta Maximiliani 2,1 [Mozzami pure il capo].

[20] Cfr. ibid. 3,1 [Aleno disse al segretario: «Scrivi i loro nomi»].

[21] Cfr. Acta Cypriani (recensio altera) 3²,4-5 [Sua eccellenza il correttore Ulpio Aleno, dopo aver conferito con quelli del consiglio, disse: «A lungo siete vissuti in sacrilegio, avete unito a voi altri uomini viziosi come compagni di seduzione e vi siete fatti nemici degli dei romani e delle sacre leggi, e neppure i pii e santissimi principi Diocleziano e Massimiano e i nobilissimi cesari Galerio e Costanzo sono riusciti a richiamarvi all’osservanza dei loro sacri riti. Quindi, poiché siete stati arrestati come ispiratori e vessilliferi di crimini atrocissimi, voi stessi servirete da esempio a coloro che avete unito a voi nei vostri delitti: l’ordine pubblico sarà confermato col vostro sangue»].

[22] Cfr. Acta martyrum Scilitanorum 14 [E lesse la sentenza dalla tavoletta: «Poiché, essendo loro concessa la facoltà di ritornare a vivere secondo il costume dei Romani, si rifiutarono con ostinazione, ordiniamo che Primiano, Firmiano, Casto e tutti gli altri che hanno confessato di professare la religione cristiana siano puniti (di morte) con la spada». Le parole «et ceteros» sono di dubbia autenticità, quasi sicuramente interpolate dal redattore degli Acta.

[23] Acta martyrum Scilitanorum 17; Acta Cypriani 3,6; Acta Maximiliani 3,2 [Siano rese grazie a Dio].

[24] Acta martyrum Scilitanorum 15 [Ringraziamo Dio].

[25] Ibid. [Oggi noi siamo martiri in cielo. Siano rese grazie a Dio].

[26] Ibid. 16 [Il correttore Ulpio Aleno fece bandire da un araldo: «Ho dato l’ordine di giustiziare Primiano, Firmiano, Casto e gli altri].

[27] Cfr. Acta Phileæ (textus latinus) 9,1-6 [Quando arrivarono al luogo in cui sarebbero stati uccisi, Primiano stese le braccia verso settentrione, lì dove svetta il Gargano, ed esclamò]. Qui si immagina che il luogo dell’esecuzione sia fuori della cinta muraria, nelle campagne adiacenti la città di Lucera.

[28] Acta Maximiliani 3,2 [Fratelli carissimi, affrettatevi con tutto il coraggio e lo zelo di cui siete capaci, affinché vi sia dato di vedere il Signore ed Egli possa riservare anche a voi un’identica corona].

[29] Cfr. Acta Phileæ (textus latinus) 9,8-12 [Voi tutti che siete in cerca di Dio, siate vigili nei vostri cuori, poiché il nostro avversario si aggira come un leone ruggente, cercando chi possa divorare]; cfr. 1Pt 5,8.

[30] Cfr. ibid. 9,27s; vd. anche Martyrium Lugdunensium (V),1,4 [trad. latina di Rufino di Aquileia; Dette queste parole, i carnefici eseguendo la sentenza del giudice recisero le cervici con la spada e così lasciarono fuggire lo spirito indomabile dei martiri].

[31] Cfr. Acta Cypriani 4,3 [Poco dopo però i loro corpi furono rimossi da lì e portati nella città di Larino e qui deposti nel cimitero della matrona Tertulla, sito lungo la strada che conduce alla città di Teano Apulo, presso la Porta Sipontina, con gran gioia e tripudio]. Qui la cosiddetta “Porta Orientale” è denominata, credo con qualche ragione, “Sipontina”.

[32] Acta martyrum Scilitanorum 17 [E così tutti insieme furono coronati dal martirio, e regnano col Padre e il Figlio e lo Spirito Santo per tutti i secoli dei secoli. Amen].

 

Scrivi commento

Commenti: 0
About

home